Kolana szpotawe i kolana koślawe – czym są wady kolan

Nogi są jednym z najważniejszych elementów naszego układu ruchu, a ich prawidłowe funkcjonowanie ma fundamentalne znaczenie dla zachowania ogólnego zdrowia. To przecież one przez całe życie dźwigają ciężar naszego ciała – to solidne obciążenie kończyn dolnych. Dlatego o zdrowie nóg trzeba mocno dbać bez względu na to, ile masz lat, czy masz pracę siedzącą albo, czy jesteś aktywnym sportowcem-amatorem.

Niestety, niektóre osoby mogą doświadczać problemów z kolanami, a szpotawość kolan i koślawość kolan należą do dość powszechnych wad postawy, szczególnie u dzieci. Dlatego tak ważne jest zrozumienie tych zaburzeń, oznak i objawów wad kończyn dolnych, aby umożliwić właściwe leczenie i rehabilitację, a co za tym idzie powrót do sprawności.

Czym jest szpotawość kolan

Szpotawość kolan to deformacja stawu kolanowego, w której kolana nie stykają się ze sobą, a stopy są w linii z udami, przez co powstaje kąt otwarty. 

Jak to rozpoznać?  Wyobraź sobie, że uda, kolana, łydki i stopy ustawione są prosto i tworzą równą oś pionową — jak żołnierze w szeregu. Kolana szpotawe są odchylone od środka na zewnątrz, przez co nogi przypominają literę "O". 

W wyniku tego zaburzenia następuje przeciążenie mięśni i więzadeł kończyn dolnych – te od strony wewnętrznej są przykurczone, natomiast te zewnętrzne nienaturalnie rozciągnięte. Ale nie tylko staw kolanowy i mięśnie pracują w nieprawidłowych płaszczyznach, również kość piszczelowa nienaturalnie wygina się w łuk. To prosta droga do różnorakich zmian zwyrodnieniowych stawów.

Czym jest koślawość kolan

Koślawość kolan to inna deformacja stawu kolanowego, w której kolana łączą się ze sobą, a stopy rozchodzą się na zewnątrz. Można powiedzieć, że to przeciwieństwo szpotawości. 

I znów włącz swoją wyobraźnię; prawidłowo nogi mają prostą oś pionową, natomiast te z koślawością kolan tworzą coś na kształt litery "X" – uda i kolana stykają się ze sobą, natomiast stopy nie mogą się ze sobą połączyć.

Koślawienie kolan może prowadzić do przeciążenia stawów, urazów mięśni i więzadeł, a także dolegliwości bólowych w obrębie kolan, szczególnie w czasie chodzenia.

Zarówno szpotawość, jak i koślawość kolan mogą występować zarówno u dzieci, jak i u osób dorosłych, wymagając różnych form leczenia (w tym nawet interwencji chirurgicznej), ćwiczeń korekcyjnych i rehabilitacji. 

Przyczyny i diagnoza wad kolan

Trzeba pamiętać, że we wczesnym wieku dziecięcym, u noworodków, szpotawe kolana są czymś fizjologicznie naturalnym i wraz z rozwojem i wzrostem dziecka wada ta ustępuje – prawidłowa oś kończyn dolnych kształtuje się nawet do wczesnego wieku przedszkolnego. Rolą rodziców i opiekunów jest obserwowanie i kontrola postawy dziecka, a w razie wątpliwości zwrócenie się o pomoc do ortopedy dziecięcego. Im wcześniej wykryta wada, tym większe szanse na wyleczenie.

Niestety, wady kończyn nie są domeną jedynie wieku dziecięcego. Istnieje wiele różnych czynników, które mogą prowadzić do koślawości i szpotawości kolan. I choć na przykład występowanie koślawych kolan jest częstsze u dzieci i młodzieży niż u dorosłych, to jednak nawet w starszym wieku może się to objawić np. jako efekt urazów czy intensywnego uprawiania określonych dyscyplin sportu.

Kolana szpotawe — przyczyny

U dzieci szpotawość może być wynikiem nieprawidłowego ustawienia kości udowej i piszczelowej lub nieprawidłowego rozwoju stawów kolanowych. Ważne jest także wykluczenie choroby Blounta jako źródła schorzenia. Choć to nie bezpośrednia przyczyna, to wpływ na prawidłowy rozwój układu kostnego ma także dobrze zbilansowana dieta, bogata w wapń i witaminę D, które stanowią naturalny budulec kości. To eliminuje ryzyko krzywicy – choroby, która może prowadzić do osłabienia kości i w konsekwencji do szpotawości kolan. U dorosłych wada ta może wynikać z przeciążenia stawu kolanowego czy też zmian zwyrodnieniowych stawów.

Diagnoza szpotawości opiera się na badaniu lekarskim, w tym ocenie postawy (pomiar odległości pomiędzy kolanami), wywiadzie medycznym oraz badaniach obrazowych takich jak RTG czy rezonans magnetyczny.

Kolana koślawe — przyczyny

Kolana koślawe mogą być rezultatem różnych czynników, w tym zaburzeń rozwojowych, urazów, chorób układu kostnego (np. osteoporoza) czy nieprawidłowych obciążeń stawu kolanowego. 

Diagnostyka koślawości kolan polega na przeprowadzeniu dokładnego badania fizykalnego, ocenie chodu i postawy oraz wykonaniu badań obrazowych takich jak RTG, aby określić stopień i przyczyny deformacji w obrębie stawu kolanowego. W przypadku koślawości kluczowe jest dokładne zbadanie struktury stawów kolanowych oraz ocena ich funkcjonalności. 

Koślawe i szpotawe kolana – rehabilitacja i leczenie

Po zdiagnozowaniu wad kolan i określeniu stopnia ich zaawansowania, to rehabilitacja ortopedyczna staje się kluczowym elementem leczenia. Podczas terapii ważne jest wzmocnienie mięśni nóg, a ćwiczenia rehabilitacyjne mogą również obejmować trening równowagi, elastyczności i stabilności stawów kolanowych. Wszystko po to, by przywrócić kończyny dolne do prawidłowej postawy (osi), tak by poruszały się w naturalnych płaszczyznach.

W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy wada jest zaawansowana i powoduje znaczący dyskomfort, konieczne może okazać się leczenie operacyjne. Procedury chirurgiczne mogą polegać na korekcji osi kończyn dolnych lub naprawie uszkodzonych więzadeł czy stawów kolanowych. 

Jeśli masz podejrzenia, że Ty lub Twoje dziecko nie możecie naturalnie wyprostować i złączyć nóg, a siad lub chodzenie sprawiają ból, nie tylko w obrębie kolan, ale nawet stawu biodrowego, nie ma co zwlekać. Im szybsza diagnoza, tym szybsze leczenie, a przede wszystkim ulga w bólu kończyn dolnych i prawidłowy rozwój dziecka.

W Przychodni Ortopedycznej SPORTO przeprowadzamy gruntowną diagnostykę narządów ruchu, dzięki czemu możemy zdiagnozować przyczyny wad całych kończyn dolnych i wdrożyć leczenie. Pamiętaj, że tylko wykwalifikowany personel medyczny może przeprowadzić badania i postawić diagnozę, dlatego w razie wątpliwości i pytań, skontaktuj się z lekarzem.