Co to jest osteoporoza i jakie są jej przyczyny?

Osteoporoza to choroba metaboliczna kości, która prowadzi do zmniejszenia ich gęstości, a co za tym idzie do zwiększonego ryzyka złamań. Charakteryzuje się trudno dostrzegalnymi objawami, a jej diagnoza często następuje dopiero po wystąpieniu poważnej kontuzji. Dlatego często mówi się, że osteoporoza to cichy złodziej kości.

Osteoporoza to progresywne zaburzenie, które w przeważających przypadkach dotyka osób starszych, w szczególności kobiety po menopauzie (osteoporoza pomenopauzalna). Choć osteoporoza jest często uważana za nieuniknioną część starzenia się, nie jest to do końca prawda. Wiele czynników, w tym styl życia, dieta i aktywność fizyczna, ma wpływ na prawdopodobieństwo jej wystąpienia i postęp. Także czynniki genetyczne i środowiskowe mogą przyczyniać się do rozwoju choroby, a wiedza na temat powodów i mechanizmów rozwoju osteoporozy jest kluczowa dla skutecznej profilaktyki i leczenia tego schorzenia.

Czym jest osteoporoza?

Zacznijmy zatem od wyjaśnienia, co to jest osteoporoza. To chorobą układu kostnego (szkieletowego), która charakteryzuje się osłabieniem tkanki kostnej i zwiększoną podatnością na złamania. Jest to schorzenie dotykające zarówno kobiety, jak i mężczyzn i częściej występuje u osób starszych.

Najważniejszą cechą osteoporozy jest zmniejszenie gęstości mineralnej kości, co prowadzi do spadku ich wytrzymałości. W rezultacie kości stają się kruche i łatwo ulegają złamaniom nawet podczas codziennych czynności, takich jak chodzenie czy podnoszenie przedmiotów. Osteoporoza może prowadzić do znacznego upośledzenia zdolności funkcjonowania pacjenta oraz utraty niezależności.

Wczesne rozpoznanie osteoporozy jest kluczowe dla zapobiegania złamaniom i kontrolowania postępu choroby. Niestety, wykrycie osteoporozy nie jest łatwe – nie daje ona żadnych specyficznych dolegliwości, do czasu aż pojawi się złamanie. Dopiero wówczas prawda wychodzi na jaw.

Na jakie objawy zwracać uwagę?

Osteoporoza jest chorobą, która rozwija się latami w ukryciu. Przez ten czas kości trasą swoją masę i gęstość (zrzeszotnienie kości), dlatego najczęściej chorobę diagnozuje się przy okazji kontuzji. Typowe są tzw. złamania osteoporotyczne na przykład kości udowej czy kości promieniowej. To niskoenergetyczne złamanie kości, które jest rezultatem oddziaływania siły niewspółmiernej do urazu, np. lekkie uderzenie w przedramię powoduje złamanie ręki. W zdrowym organizmie tzn. bez osłabionej struktury kostnej, z prawidłową gęstością kości taka sytuacja nie miałaby miejsca.

Jakie symptomy powinny dać do myślenia i skłonić do kontaktu z lekarzem? Pierwszym objawem osteoporozy może być ból pleców, który nasila się podczas ruchu lub podnoszenia ciężkich przedmiotów. Osoby cierpiące na tę chorobę mogą również doświadczać zmniejszonej elastyczności i ruchomości stawów oraz mieć trudności w poruszaniu się lub odczuwać sztywność w stawach. Objawem osteoporozy może być również zmniejszona siła mięśniowa, co prowadzi do osłabienia i zwiększa ryzyko upadków.

Jakie są czynniki ryzyka?

Jednym z głównych czynników ryzyka jest menopauza u kobiet, ponieważ w tym okresie organizm przestaje produkować estrogen, co prowadzi do niszczenia kości i utraty masy kostnej. Brak odpowiedniej ilości wapnia i witaminy D w diecie albo zaburzenia ich wchłaniania również zwiększają ryzyko wystąpienia osteoporozy, ponieważ wapń jest niezbędny do budowy i utrzymania zdrowych kości, a witamina D z kolei pomaga organizmowi wchłonąć wapń. Wskazane wyżej czynniki charakteryzują tzw. osteoporozę pierwotną, która występuje szczególnie u kobiet w wieku okołomenopauzalnym oraz u osób starszych.

Z kolei osteoporoza wtórna jest rzadsza, a jej przyczyn należy szukać np. w przebytych chorobach czy w stylu życia. Takim czynnikiem ryzyka jest m.in. reumatoidalne zapalenie stawów, które może prowadzić do uszkodzenia kości i stawów, a także przyjmowanie niektórych leków. Przyczyną osteoporozy może być także alkoholizm czy długotrwałe unieruchomienie.

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie?

Dla lekarza, który ma ocenić, czy pacjent cierpi na osteoporozę, istotna jest ocena gęstości mineralnej kości. Dlatego pierwszym krokiem jest badanie zwane densytometrią. W badaniu tym wykorzystuje się niewielkie promieniowanie X, które pozwala ustalić stopień ubytku masy kostnej. Ponadto lekarz analizuje czynniki ryzyka osteoporozy, takie jak płeć, wiek, historię złamań kostnych w przeszłości, a także genetyczne predyspozycje. Również podstawowe badania laboratoryjne (badania krwi) mogą ujawnić niedobory witamin i minerałów (ocena gospodarki wapniowo-fosforanowej), które odgrywają kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu szkieletowego.

Leczenie osteoporozy opiera się głównie na farmakoterapii i suplementacji wapnia i witaminy D. Niezwykle ważną rolę ma także fizjoterapia – odpowiednia rehabilitacja uśmierza ból i pomaga wrócić do sprawności.

Jak zapobiegać osteoporozie?

Osteoporoza to podstępna i przewlekła choroba, która powoduje osłabienie i uszkodzenie kości, co dla osób, które na nią cierpią, rodzi większe ryzyko wystąpienia złamań. Aby jej zapobiec, istnieje kilka istotnych kroków, które warto podjąć – i to w każdym wieku!

W pierwszej kolejności należy zadbać o odpowiednią podaż wapnia w diecie. Wapń jest niezbędnym składnikiem do budowy mocnych i zdrowych kości. Zaleca się spożywanie produktów bogatych w wapń, takich jak mleko, sery, jogurty, orzechy i nasiona. Równie ważna jest witamina D – jest niezbędna do prawidłowego przyswajania wapnia przez organizm. Można ją znaleźć w tłustych rybach, takich jak łosoś, tuńczyk, sardynki, jak również w jajach. Osoby z niedoborem witaminy D mogą również przyjmować odpowiednie suplementy diety.

Istotnym elementem w ochronie przed osteoporozą jest również prowadzenie aktywnego trybu życia oraz regularne ćwiczenia – spacery, bieganie, joga, tai chi czy pływanie. Ćwiczenia wzmacniają kości i mięśnie, co wpływa pozytywnie na profilaktykę osteoporozy.

Oczywiście zdrowy styl życia jest bardzo ważny, ale ryzyko choroby wzrasta wraz z wiekiem, dlatego ważne są także badania przesiewowe, które pomagają wykryć chorobę w jej wczesnej fazie.